'Αναβαθμοί....

                         

               

                             Ὠδές τῶν Ἀναβαθμῶν

    Τό 18^ο κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου ἀποτελεῖται ἀπό δεκαπέντε ὠδές (119-133),  καί διαβάζεται κατά  τήν λειτουργία τῶν προηγιασμένων τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἔχουν ὅλοι τόν τίτλο «Ὠδές τῶν ἀναβαθμῶν». Ἡ πλέον πιθανή ἐρμηνεία εἶναι ὅτι στούς ἀναβαθμούς παρατηρεῖται ἕνας κλιμακωτός, προοδευτικός ρυθμός ἐκφράσεων καί σκέψεων πού μοιάζει μέ  σκαλοπάτια σκάλας. Ἴσως καί νά ἔχουν μιά ἱστορική διάσταση, καθώς προφητεύουν τήν ἀνάβαση τῶν σκλάβων  Ἐβραίων ἀπό τήν Βαβυλώνα στήν Ἰερουσαλήμ, τήν πατρίδα τους.     Σημειώνεται ὅτι ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης χρησιμοποίησε  τούς ἀναβαθμούς καί ἐμελούργησε τούς  ψαλλομένους τήν Κυριακή ἀναβαθμούς τῆς ὀκτωήχου.  Σέ κάθε ἦχο (πρῶτο, δεύτερο, τρίτο, τέταρτο) ἐμελούργησε τρεῖς ψαλμούς τῶν ἀναβαθμῶν δηλ. δώδεκα. Σέ κάθε δέ ἀντίφωνο ἐμελώδησε ἕναν ἀναβαθμό. Ἐπειδή   κάθε   ἦχος ἔχει  τρία ἀντίφωνα, οἱ τέσσερεις ἦχοι περιέχουν δώδεκα ἀναβαθμούς. Τούς ἴδιους ἀναβαθμούς ἐμελούργησε καί γιά τούς τέσσερεις πλαγίους ἤχους, ἀρχίζοντας ἀπό τόν πρῶτο ἀναβαθμό καί ἀπό τόν πλάγιο τοῦ πρώτου ἤχου.  Τούς δύο ἀπό τούς ἀναβαθμούς, τόν τοῦ «Μνήσθητί,   Κύριε, τοῦ Δαβίδ» καί  τόν  τοῦ «Ἰδού δή εὐλογεῖτε τόν Κύριον» δέν τούς χρησιμοποίησε, τόν δέ «Ἰδού δή τί καλόν ἥ τί τερπνόν», τόν μοίρασε στά δύο καί τόν πρόσθεσε στόν πλάγιο τοῦ τετάρτου, καί ἔκανε ἔτσι τέσσερα ἀντίφωνα.

    Ἡ Ἐκκλησία μας κατά τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ἔχει ὁρίσει νά μή τελοῦνται Θεῖες Λειτουργίες, ἐκτός τῶν Σαββάτων καί Κυριακῶν (49ος Κανών τῆς ἐν Λαοδικεία Συνόδου), ἐπειδή εἶναι πένθιμη περίοδος. Τοῦτο ἔγινε γιά νά παρέχεται ἡ δυνατότητα στούς πιστούς νά κοινωνοῦν συχνότερα τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, κατά τίς νηστίμους αὐτές ἡμέρες. «Ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων εἶναι συνυφασμένη μέ Ἑσπερινό, εἶναι δηλαδή βραδινή. Αὐτό ἔχει θεσπιστεῖ, διότι οἱ παλαιοί Χριστιανοί κατά τίς ἡμέρες τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστής διετέλουν τελείως ἄσιτοι (νηστικοί) μέχρι τῶν ἑσπερινών ὡρών» Εἰδικώτερα στήν Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Δώρων, γίνεται ἐκτενής λειτουργική χρήσις τοῦ Ψαλτηρίου. Στήν Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, ἀναγινώσκονται οἱ Ψαλμοί τῶν Τριῶν Στάσεων τοῦ Καθίσματος του Ψαλτηρίου, δηλαδή οἱ Ψαλμοί 119–33 οἱ ὁποίοι ἐπιγράφονται «Ὠδές τῶν ἀναβαθμών». Θεωροῦνται ἀπό τά ὡραιότερα δείγματα θρησκευτικῆς ποίησης ἀφ' ἑνός μέν γιά τήν λιτότητα τοῦ ὕφους καί τήν πυκνότητα τῶν νοημάτων καί ἀφ' ἑτέρου γιατί ἀποτελοῦν μία ἑνότητα.